SELÇUKLU MEDENİYETİ VE TARİHİ FİNAL NOTLARI

 Yusuf KAYMAKÇI NEÜ Tarih

SELÇUKLU MEDENİYETİ VE TARİHİ

            FİNAL NOTLARI

MELİKŞAH DÖNEMİ

   Selçuklunun en güçlü hükümdarlarındandır. Alparslan 10 oğlundan Melik i başa geçirmiştir. Türk devlet sisteminde, hanedanlık babadan oğula geçmiştir. Hükümdarın veliaht olarak birisini seçmesi, tamamen şahsına aittir. En liyakatli olan kişi seçilir. Kurt telakkisine göre hanedan üyelerinin hepsi devleti yönetebilir. Melikşah, amcası Kavurd’u 1073 te yay kirişiyle öldürüyor.

   Gazneliler ve Karahanlılar Selçuklu sınırlarını ihlal ediyorlar. Melikşah Gaznelilerden kız alıyor, Karahanlılarıda susturuyor.

  Suriye Meselesi

    Melikşah, kardeşi Tutuş’u dımaşk’a gönderiyor. Orada Vasal bir devlet kurduruyor (1077) Dımaşk’ta çok büyük kıtlık oluyor. 400 fırın varken 2 fırın kalıyor. İnsanlar kedi ve köpek yiyiyorlardı. Bunlar Atsız’ın döneminde olmuştur. Melikşah Tutuş’u Suriye bölgesine gönderiyor. Fatımiler Tutuş’un geldiğini haber alınca Dımaşk’tan çekiliyor. Melikşah daha sonra Tutuş’u Halep’e gönderiyor. Tutuş Atsız’ın bölgesini almak istiyor, Atsız’ı yakalatıyor. Yayının kirişiyle boğuyor. Tutuş’un oğlu Rıdvan babasının yerine tahta geçmişsede daha sonradan diğer oğlu Dukak’da çıkmış, iki kardeş Suriye Selçukluları tahtı için mücadele vermiştir. Sonuç olarak Suriye Selçukluları ikiye ayrılmış; Rıdvan, Halep de hüküm sürerken, Dukak, Şam’da hüküm sürmüştür. Daha sonra bu kardeşler Atabeyler tahakkümüne düşmüş ve tarih sahnesinden silinmişlerdir.

Galat-ı Meşyu =) yayılan hata

   Anadolu’da ki Meseleler

Malazgirt savaşına Kutalmışoğulları katılmamıştır. Hemedan savaşında Melikşah’ın kazanmasında vezir Nizamü-l Mülk’ün etkisi vardır. 1073 yılında Kutalmışoğulları Urfa ve Birecik tarafında görülür. 1086 yılında Kutalmış’la Tutuş çarpışmaya giriyor. Kutalmış ölüyor

    1075 yılında Süleyman Şah İznik’i feth ederek Türkiye Selçuklularını kuruyor.  Navekiyye Türkmenleride Süleyman Şah’ın etrafında birleşiyorlar. Konya’nın fethi Süleyman Şah tarafından yapılmıştır.

   Melikşah döneminde Kafkaslardan Yemen’e kadar sınırlar genişlemiştir. Gürcistan seferine çıkılmıştır. Bu dönemde Gürcüler, Kıpçak Türkleri sayesinde güçleniyorlar. Gürcüler Savtekin’i yeniyor. Daha sonra Melikşah gidiyor Gürcüleri itaat altına alıyor.

   1095 yılında Tutuş, Melikşah’ın oğullarından Berkyaruk’la mücadele etti. Tutuş Berkyaruk’u yay kirişiyle boğuyor. 1077 yılından 1096 yılına kadar Türk ilerlemesi çok hızlı sürdü. Çok mesafe kat edildi ki İstanbul bile feth edilecekti. Selçuklu Bizans’ın içişlerine karışacak kadar güçlenmişti.

   1076 yılında Botaniates Melikşah’ın desteğiyle Bizans’ın başına geçiyor. 1080 yılında Alexios Komnesos tahta geçiyor. Alexios çok kurnaz birdir. Hanedanlık kuruyor. Anna Komnesos adında bir kızı var. Bu kız Alexiad adıyla kitap çıkarıyor. Anna Komnesos bir Tarihçidir. Alexios’un 3 kızı var. 1080  yılından 1181 yılına kadar Komnenos ailesi Bizans’ın yıkılmasına engel olmuştur. Türklerin Anadolu’dan Atılma faaliyetlerinde bulunmuştur.

1081 Dragos (Çay antlaşması)

   Bu anlaşmayla Bizans Selçuklunun varlığını kabul etti. Mersin Adana arasındaki bölge Çukurova diye geçer. Kilikya diye de söylenir.

   Mirdasoğulları, Kakuyye, Gazneliler ve Karahanlılar Büyük Selçuklulara tabiilerdir. Süleyman Şah Antalya hakimi Pilaretes üzerine yürüdü. Burada Ermeniler yaşıyordu. Müslim b. Kureyş, Antalya’nın cizyesini alıyordu. Süleyman Şah Antalya’ya saldırınca Müslim b. Kureyş izin vermedi. Süleyman Şah ile Müslim Kuzey denilen yerde savaş yapıp Müslim yenildi. Süleyman Şah, 1086 yılında öldü. Melikşah Caber kalesini alınca Süleyman Şah’ın mezarını buraya taşımıştır.

   Melikşah Başkenti İsfahan yaptı. İsfahan’dan Suriye’ye gelince Halep dahil bir takım yerleri feth ediyor. Urfa’yı feth etmek için Bozan’a emir verdi. Melikşah, Anadolu’da, Süveyde denilen bölgeye kadar gelmişti. Urfa, Antakya ve Halep feth edildi.

·         Urfa Bozan’a verildi.

·         Antalya, Yağısıyan’a verildi.

·         Halep Aksungur’a verildi

·         Musul, Çökermiş’e verildi.

·         1098 yılında Kudüs’ü haçlılar alıyor.

Hükümdarın görevleri

·         Halkını adaletle yönetmek

·         Akça nın ayarını korumak

·         Halkını korumak, güvenliğini sağlamak

Halkın Görevleri

·         Hükümdarın dostunu dost, düşmanını dost bilmek

·         Vergisini tam zamanında vermek

·         Hükümdarın emir yasaklarına uymak

   Melikşah’ın döneminden 1072 – 1092 yılına kadar devlet had (yüksek) safhasına gelmiştir. Navekiyye Türkmenleri, sonradan adını almıştır. Erbasgan’la Anadolu’ya göç etmişlerdir. 1087 yılında Abbasi halifesiyle tanışmaya gitti. Halife onu çifte kılıca kuşatıyor. Ona görkemli bir merasim düzenliyor.

   Alparslan zamanında Deylem ve Kumşehir Şii halkıydı. Selçuklu’da koyu bir sünni islam Tasavvufu izliyorlar. Şii lerden devlet kurumuna hiçbir kimseyi almıyorlardı. Melikşah, halifenin oğluna kızı Mahmelek Hatun’u verdi (1087).

    Karahanlılar Meselesi

   1088 yılında Batı Karahanlı hükümdarı Ahmedhan ile ulema arasında sürtüşme meydana geldi. Bunun üzerine ulema Melikşah’ı istemişti. Melikşah’ın isteği, islam alemini birleştirmek istiyordu. Onun için bu daveti kabul etti. Semerkand’ı alan Melikşah, esir aldığı Ahmedhan’ı İsfahan’a sevk ederekyerine bir vali tayin etmek suretiyle Batı Karahanlıları kendi devletine dahil etti. Melikşah daha sonra Doğu Karahanlılar’ın üzerine gitti. Doğu Karahanlılar Melikşah’ın taabiyetini kabul ederek Hükümdar Hasan’ı Vassal hükümdar olarak yerinede bıraktı.  Melikşah Çin sınırına dayandı. Melikşah döneminde hem Doğu hem Batı Karahanlı Melikşah’ın taabiyetine geçti.

   Fetret devrinden istifade etmek isteyen, Horasan’ı istila etmek isteyen Doğu Karahanlı hükümdarı Kadirhan Horasan Meliki Sancar’la yaptığı Tirmiz savaşında yenildi (1102). Yenilmekle kalmamış daha sonradan idam edilmiştir.

    Melikşah Artuk Bey’i Bahreyn’e Karmatiler üzerine gönderdi. Turşek ve Yarunkuş’u Yemen’in fethine gönderdi. Turşek, bulaşıcı bir hastalığa yakalandı. Melikşah bunun üzerine Çubuk beyi gönderdi. Yemen ve Aden’i aldılar. Melikşah orduyu düzenlerken 7000 askeri azl etmişti. Nizamü’l Mülk buna karşı çıktı.

   Hasan Sabbah Sorunu

   1090 yılında Bağdad Nizamiyesinde yetişen Hasan Sabbah sorunu çıktı. Hasan Sabbah Abdullah Altaş’ın teşvikiyle Mısır’a Fatımilere gitti. Orada Darü’l Hikme’de yetişti ve dersler verdi. Orada yetişenler Dai adıyla kuruldu. Selçuklular buna karşılık Nizamiye medreselerini kurdu. İlk Nizamiyeyi Alparslan emriyle Nizamü’l Mülk’e kurdurdu. 1040 yılında İran Kazvin’de Elbruz Dağı üzerinde Alamut kalesini Hasan Sabbah ele geçirdi. Hasan Sabbah burada kendi öğrencilerini yetiştirdi. Bunlar Afyon (haşhaş) kullandıkları için bunlara Haşhaşiyyun denirdi. Bunlar büyük devlet ileri gelenlerini öldürüyorlardı. 1260 yılına kadar bu bela sürmüştür. Hülagü tarafından bitirilmiştir. Bunlar tarih literatüründe Batıniler olarak adlandırılmıştır. Melikşah, Hasan Sabbah üzerine Yorultaş, Arslantaş ve Kızıltaş önderliğinde ordu göndermiştir. Nizamü’l Mülk saraydan 500 askerle çıktı.

·         Bermekiler İranlı vezir ailesidir.

·         1092 yılında Nizamü’l Mülk öldürülüyor. 40 gün sonrada Melikşah, Bağdad’da öldürüldü. Cesedi İsfahan’a getirildi.

·         Sultan Sancar, Alparslan, Çağrı Bey Merv şehrinde yatıyor.

·         İbnü’l Ezrek =) Tarih Müellifi

·         Çaka Bey, Oğuzların Çavuldur boyundandır.

·         Cizye = Cezi kökünden gelmektedir. Cezalandıran ve ödüllendiren anlamına gelmektedir.

·         Bizans’ın yönetim rengi Mor dur.

·         Peçenekler, Uzlar ve Kıpçaklar, dillerini unutmuyorlar.